Het Liber Amicorum van dr. Johannes Willem Frederik Donath (1856-1920)
Pieter van der Kuil
In 1906 kon men op Oranje Nassau`s Oord twee dingen vieren: de band tussen het koningshuis en het voormalige Grunsfoort die 25 jaar bestond en het feit dat 25 jaar geleden Donath zijn artsenbul had behaald. Vooral het laatste was aanleiding tot feestelijkheden en het verschijnen van een fraai foliant.
Bij de feestelijkheden werd een Liber Amicorum aangereikt aan Donath, een loodzwaar foliant met 4 pagina`s decoratie, 1 pagina welke de deugden van Donath beschrijft, pagina’s met handtekeningen van de “Commissie”, 11 pagina’s met die van oud-patiënten, 4 met huidige patiënten, 1 met die van “Beambten en personeel” en 3 met die van “Vrienden”. De illustraties waren van de hand van de Amsterdamse kunstenaar Henk van den Oever.
In mei 2015 verscheen het op de veiling van Bubb Kuyper te Haarlem waar het tijdens de zitting de bodemprijs niet haalde. Naspeuring van onze kant, in december leverde de mogelijkheid op om het alsnog voor de bodemprijs te bemachtigen.
Dankzij gulle giften van De Oosterbeekse Glasverzekering, de Stichting Kruiswerk in de gemeente Renkum en van de Stichting Citer kon het, voor Renkum, historisch belangrijke document alsnog worden verworven, waarvoor wij de subsidienten grote dank verschuldigd zijn.
Tezamen met een vorig jaar verkregen fotoalbum, over de laatste maanden van het leven van Pieter Ruijtenberg (1888-1907) in het sanatorium, een zeer waardevol ensemble.
De Stichting voor Heemkunde Renkum werkt aan een tentoonstelling over de geschiedenis van het sanatorium Oranje Nassau`s Oord, waar mogelijk op het terrein van ONO.
Al in 1905 was Donath betrokken geraakt bij plannen om de Herema-State te Joure in te richten als sanatorium. Zijn inzet in Friesland had te maken met interne spanningen binnen het sanatorium te Renkum ( hij kon met name niet langer door een deur met het bestuur), op 30 april 1907, leidend tot het formeel vertrek van zowel Donath als diens rechterhand Huining.
Als waarnemend geneesheer-directeur, tot 1 augustus 1907, trad op dr. W. van der Starp. Hij werd opgevolgd door de Rotterdammer dr. Anthonie Bakhuijsen Schuld (1865-1937). (Deze had de achternaam van zijn echtgenote, Petronella Johanna Bakhuijsen, aan zijn naam toegevoegd).
Dat velen zich niet neerlegden bij het ontslag van Donath bleek op dinsdag 9 april 1907 toen, o.a., in het Utrechts Nieuwsblad een ingezonden brief verscheen ondertekend door vele oud- patiënten en gericht aan Hare Majesteit waarin men zijn ongenoegen over het ontslag niet onder stoelen en banken stak. Men probeerde het tij nog te keren.
Vermoedelijk had Donath toch geen gehoor gegeven aan een weinig voor de hand liggende interventie van Emma want hij zette zijn werk onverdroten voort te Joure. In 1909 schonken dr. J.G. Driessen en zijn echtgenote, Aurelia Vegelin van Claerbergen, “Herema State” aan de “Vereniging tot Oprichting van een Fries Volkssanatorium”. Donath maakte zich na zijn vertrek in Renkum sterk voor deze vestiging.
Het buiten werd grondig verbouwd en naar de eisen van die tijd ingericht voor de nieuwe bestemming. Het sanatorium werd geopend op 1 september 1910. Slechts weinig jaren later kwamen sommigen echter al tot de conclusie dat ligging en omgeving toch niet aan de verwachtingen beantwoordden. In 1919 bleek het bovendien te klein. Een actie om Herema State uit te breiden strandde op de opvatting van het hoofdbestuur en geneesheer-directeur J. Geers, dat het beter zou zijn een geheel nieuw sanatorium te bouwen, in een andere omgeving. Het sanatorium verhuisde ten slotte naar Appelscha en werd daar op 22 september 1922 geopend. “Herema State” werd opnieuw verbouwd en werd daarna bewoond door Pieter Benjamin Johan Vegelin van Claerbergen, die van 1910 tot 1940 burgemeester van Haskerland was.
Schrijf een reactie